Ахмет Байтұрсынов
атындағы Қостанай
өнірлік университеті
Басқа халықтардан кем болмас үшін біз білімді,
бай, hәм күшті болуымыз керек.
Білімді болуға оқу керек, бай болуға кәсіп керек,
Күшті болуға бірлік керек.
А. Байтұрсынов

Энтомофаг-бунақденелер

«Шыбын-шіркейлер-энтомофаги» экспозиция 36 тұқымдасның 11 отрядтарының 82 әртүрлі пайдалы шыбын-шіркейлер түрлері көрсетілген. Осындай  немесе өзге зиянкестерге биология энтомофагтарының әдеби деректерімен жиналған жинақты материалдарды қарсы қолданылатын түрлерін пайдалануы мүмкін. Зиянды шыбын-шіркейлермен биологическиялық әдіс арқылы күрес–өсімдік және ауыл шаруашылық өнімдері арқылы адам организіміне еніп, білінбей денсаулыққа зиян келтіретін зиянкестерге қарсы күрестегі кейбір неғұрлым химиялық заттармен топырақты улап , көмектесетін  қазіргі энтомологияның ең озық бағыты

 

Энтомофагияның  жыртқыш шыбын-шіркейлері  

 


Өсімдіктердің паразитті зиянкестері 

 

Табиғаттың теңгерімін энтомофагтардың қызметі  сақтап және  қолдайды. Колорад қоңыздың 2-ші ұрпақтарының көбеюін жою мақсатында , 1м²-ге 3-4  торлы жужелицы Carabus canellatus Ill  қолдану куресу үшін мысал ретінде жеткілікті.

 

Carabus canellatus


Энтомофагтардың арасында ұсақ  (9-11 мм) және шыбын-шіркейлердің өте ежелгі топтарының ұзақ өмір сүретін төл түрі  верблюдки Rhaphidia ophiopsis L. кездеседі. Олар әртүрлі баяу қимылдайтын шыбын-шіркейлермен– битпен, құрттармен , ал  верблюдоктың дәрнәсілдері, ағаш қабыршақтарына ене отырып, оларды құрытып, орманды сауықтырады.

 

Rhaphidia ophiopsis

 

Дыбка степная Saga pedo Pall.деп аталатын денесінің ұзындығы 53-75 мм болатын ерекше таңқаларлық сирек кездесетін қанатсыз жыртқыш шегірке бар. Партеногенетикалық жолмен көбиеді және де ұрықтандырусыз, сол себепті шырылдамайды. Дыбка жерді ойып жұмырқасын салады және тек қана ұрғашылады дамитын ұрықтандырмаған 7 жұмыртқасын әртүрлі тереңдікте бөліп жинайды.Жырқыш-торылдаушы болып  аулайды, оның бұл қылығы дәуітті еске түсіреді: олар сағаттап өз жемдерін шөпте аңдып отырады.. Ұсақ тиектер ғана емес, үлкен шегірке тәрізділерді, шырылдауықтарды, қоңыздарды, қандалаларды жейді. Дыбка – Солтүстік Қазақстанның далалық фаунасының әдеттегі өкілі. Түрінің саны жағынан қысқаратын, ауыл шаруашылығының жерлерді қолдануына байланысты  өте сирек кездесетін болды және Қазақстанның Қызыл Кітабына енген.

 

Saga pedo

 

Біздің облысымыздың аймақтық энтомолог-мамандар кдрларының құрылуы өте қазіргі заманға сай болып келеді. Олардың қызметтеріне энтомофагтардың және табиғаттағы шыбын-шіркейлер зоналарынан тұрмыстық маңызды материалдарды анықтау кіреді. Осыған байланысты Қостанай облысының шыбын-шіркейлер мұражайында қойылған құрамдары белгілі және анықталған түрлердің коллекцияларының мағынасын алып жатыр.



PDF