Типтік тапсырмаларды шешу амалдары

 

 3.1 Мысал

 Металургиялық комбинатының екі цехтағы бір тонна шойынның өндіру үшін кеткен шығындар.

Цех

Базалық период

Есеп беру период

Литейлік

40

42

Қайта өндеу

38

35

Комбинаттың әрбір цехтағы еңбек өнімділігін анықтау.

 

Шешімі

1. Литейлік цехтағы есеп беру периодін базалық период пен салыстарғанда еңбек өнімділігін өзгеруін анықтаймыз.

Еңбек сыйымдылығы мұнаған тең:   t =,    

яғни 95,2%.

2. Сол сияқты қайта өңдеу цехтағы есеп беру периодың бапзалық период пен салыстырғанда еңбек өнімділігін анықтаймыз.   яғни 108,6%.

Есептелу нәтижесінде литейлік цехта еңбек өнімділігі 4,8% кемиді, қайта өндеу цехта 8,6% өседі.

 

Мысыл 3.1

 

3.2 Мысал 

Екі кәсіп өрын бойынша келесі берілгендер бар.

Кәсіп орын

өндірілген өнім, млн. тенге

Жумысшылардың орта тізімді саны, адам

1квартал (q0)

2 квартал (q1)

1квартал (T0)

2 квартал (T1)

№1

540

544

100

80

№2

450

672

100

120

Анықтандар еңбек өнімділігін денгейін және динамикасын:

1) әрбір кәсіп орын бойынша;

2) жалпы екі кәсіпорын бойынша:

а) еңбек өнімділігін ауыстырулар құрамының орташа индексі;

б) еңбек өнімділігінің тұқты құрамының орташа индекстің;

в) структурулық қозғалысын әсері жұмысшылар санының өзгеру есебінен индекстін;

г)  әрбір фактордың өзгеруінің натижесінде екінші кварталда бірінші кварталмен салыстырғанда өндірілген продукциның көлемінің абсолюттік өзгеруі.

Шығының көрсеткіштердің арасындаға баланысн көрсетіңдер. Алынған натижелерді зерттендер және қортынды жасаңдар.

 

Шешімі

1) Әрбір кәсіп орын бойынша еңбек өнімділігінің деңгейі және динамикасы:

а) номер бірінші кәсіп орын бойынша

    1 кварталда:   W = 5400 бір адамға мың тенге;

    2 кварталда:   W = 6800 бір адамға мың тенге;

     еңбек өнімділігінің индексі:   i=1,259, яғни 125,9%.

№1 кәсіпорында еңбек өнімділігі екінші кварталда бірінші кварталмен салыстырғанда 25,9% өсті.

б)  № 1 кәсіпорын бойынша

    1 кварталда:  W = 4500 бір адамға мың тенге;

    2 кварталда:  W = 5600 бір адамға мың тенге;

еңбек өнімділігінің индексі:   i=1,244,  яғни 124,4%.

 

№ 2  кәсіпорында еңбек өнімділігі 24,4% өсті.

 

2) Жалпы екі кәсіпорын бойынша еңбек өнімділігін деңгейі мен динамикасы

а) Айнымалы құрамының еңбек өнімділігін орташа индексі:

 I:

 

                 = немесе 122,8%;

б) тұрақты құрамының еңбек өнімділігінің орташа индексі:

    I

 =1,251, немесе 125,1%

в) жұмысшылар санының өзгеру есепбінен структуралық қозғалыстың өсуі индексі: I:0,982, немесе 98,2%.

г) 2 кварталда 1 кварталмен салыстырғанда орташа еңбек өнімділігінің абсолюттік өзгеруі жалпы құрайды сонымен қатар:

 мың тенге,

әрбір фактордың өзгеруі әсерінен:

6,08- 4,86=1,22 мың тенге,

= 4,86- 4,95= - 0,09 мың тенге.

Индекстердің өзара байланысы:

I0,982 = 1,228.

Екі кәсіп орында орташа еңбек өнімділігі 2 кварталда 1 кварталмен салыстырғанда 22,8 пайызға өсті сонымен қатар бөлек кәсіпорындарда өндірістің көтерілу есебінің орташа 25,9 пайызға және структураның өзгеруі 1,8 пайызға кеміді.

 

3.3  Мысал

2006 ж. 2004 ж. мен салыстырғанда ұйымдағы орта тізімді жұмысшының орташа бір сағаттық өңдіру 3% өсті, жұмыс қүннің ұзақтығы 5% өсті, бір орта тізімді жұмысшының өнімінің орташа жылдық өндірісі 101,2% құрды. Жалпы барлық жұмыс істейтіндердің ішіндегі жұмысшылырадың үлесі 2004 жылда 32,7%, 2005 ж. 35,7% құрды.

 

Шешімі

1. Жалпы жұмыс істейтіндердің ішіндегі жұмысшылар үлесімін өзгеруін анықтаймыз: жлпы жұмыс істейтіңдердің ішіндегі жұмысшылар үлесі 9,2 пайызға өсті: I=109,2%.

2. Бір орта тізімді жұмысшының продукцияның орташа жылдық өндірісі факторлардың өзгеру байланысы бұл фрмулада көрсетілген: 

                           W, мұнда

W-  ораташа жылдық өндірісі;

W-  орташа сағаттық өндірісі;

Пр- жұмыс күннің ұзақтығы;

Пр- жұмыс периодының ұзақтығы;

dp- ұйымдағы жалпы жұмыс істейдіндегі ішнідегі жұмысшылар үлесі.

3. Cаластырмалы өзгеру бұл берілгендер көрсеткіштердің индекстердің өзара байланысы:

                                  I

                   I I1,03; I; I

4. Индекстердің өзара байланысын қолданып жұмыс периодының ұзақтығын индексін анықтаймыз:

  I немесе 85,7%.

Солай болып жұмыс периодың ұзақтығы 14,36% кеміді.