Дәріс 1. Экономика-әлеуметтік
сатистиканың пәні, әдісі. ЭӘС топтастырылуы. Презентация
Мақсат:
әлеуметтік
– экономикалық статистиканың пәнін, мақсатын, әдістерін
қарастыру, ӘЭС құрамдылық элементтерін қарастыру.
Жоспар:
1.
Әлеуметтік
– экономикалық статистиканың пәні, әдістері.
2.
Әлеуметтік
– экономикалық статистиканың топтастырылуы.
1. Әлеуметтік –
экономикалық статистиканың пәні, әдістері.
Статистиканың жалпы
теориясы ӘЭС үшін негізгі методологиясы болып есептелінеді. Жалпы
статистика теориясының негізінде әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың
статистикалық заңдылықтары анықталады.
Әлеуметтік – экономикалық статистика нарық экономикасын талдау барысында нақты, істі құралы болып табылады.
Қазақстан Республикасының статистика жүйесінің әрі қарай дамуы әлеуметтік- экономикалық статистика салаларынын дамуымен, көрсеткіштер талдауымен байланысты.
Әлеуметтік – экономикалық статистиканың пәні – халықтың әлеуметтік және экономикалық өмірінің көрсеткіштерін талдау, салыстыру, бағалау.
Өз пәнін зерттеуінде ӘЭС салыстырмалы, орташа көрсеткіштер жүйесін пайдаланады, индестік әдісті, регрессионды талдау әдісін, статистикалық кестелерді, графиктерді.
Әлеуметтік
– экономикалық статистиканың есептері:
- мемлекеттік статистикалық басқару
органдарымен мемлекет саясаты, экономикасы, әлеуметтік жағдайы
туралы сұрақтарды қарастыру, олардың даму
тенденцияларын анықтау
- халықтың өмір деңгейінің
көрсеткіштерін есептеу, дамуын анықтау
- нарық экономикасының қоғам,
ғылыми, экономикалық мекемелердің даму тенденцияларын анықтау.
2. Әлеуметтік –
экономикалық статистиканың топтастырылуы.
Әлеуметтік – экономикалық
статистиканың салалары (құрамындағы элементтері) келесі
схемада анықталған.
Халық статистикасы – мемлекеттің
демографиялық жағдайын, сонымен қатар, тұрғындардың
сандық көрсеткіштерін анықтау, тұрғындардың
табиғи және механикалық қозғалысының жалпы
көрсеткіштерін анықтау, сипаттайтын ӘЭС саласы.
Ұлттық байлық
статистикасы – қазіргі және өткен ұрпақтың еңбектерімен
құрылған материалдық игіліктер, сонымен қатар
экономикалық айналымға қосылған табиғи
ресурстардың мен құндылықтардың жиынтығын
сипаттайтын ӘЭС саласы.
Еңбек өнімділігінің
статистикасы – тауарлардың (жұмыс, қызметтер) өндіру және
тарату туралы сұрақтарын, пайда алуға бағытталған
басқа да қызметтерді қамтитын ӘЭС саласы.
Тауар, ақша айналысының
және баға статистикасы – нарық экономика негізінде бірнеше
территориялар бойынша баға, тауар және ақша айналымы туралы көрсеткіштерді
талдау, салыстыру статистикасы.
Ұлттық шоттар жүйесі
– макродеңгейінде
экономикалық процесстерді сипаттайтын және талдайтын экономикалық
ақпараттың жүйесі. Экономикалық сөздікте ҰШЖ
келесі анықтама берілген: статистикалық бақылау нәтижелерін
жалпылау және жинақтау үшін БҰҰ-нің әдістемелік
нұсқаулары.
Халықтың өмір
деңгейінің стастистикасы – халықты қажетті
материалдық қызметтерімен қамтуын сипаттайтын ӘЭС
саласы. Халықтың өмір деңгейін талдау үшін
келесі көрсеткіштер есептелінеді:
-
халықтың
кірістері
-
шығындар
көрсеткіштері
-
әлеуметтік-экономикалық
көрсеткіштер
-
халықты
материалды қызметтерімен қамту сұрақтары және
т.б.
Бақылау сұрақтары:
1. Әлеуметтік – экономикалық статистиканың пәні болып не табылады?
2. Әлеуметтік- экономикалық статистиканың есептеріне не жатады?
3. ӘЭС салаларына қандай
салалар жатады? Салалардың қызметтерін, зерттеу сұрақтарын
атап өтіңіз.
Әдебиет: 1; 3, б.5-18; 20,
б.5-36; 21, б. 9-50; 22